“We denken groot”, van droge woestijn naar groene oase

Door: Marjolein Bezemer

Er is een flinke portie lef nodig om de enorme problemen van hitte en droogte te durven aanpakken en daarmee klimaatverandering tegen te gaan. “We zijn gewend om groot te denken,” vertelt Gijs Bosman (41 jaar). Hij is een van de oprichters van The Weather Makers, een team ingenieurs met ervaring in de baggerindustrie: Dubai, de Maasvlakte, grote schepen, miljoenenprojecten.

“De baggerindustrie maakt enorme projecten die je vanuit de ruimte kunt zien. Helaas heeft het ook veel kapotgemaakt,” zegt hij. “Voor mij viel ineens het kwartje: met de skills en ervaring die wij hebben, kunnen we ook iets beters doen voor de wereld.” Naast het herstellen van ecosystemen in Nederland, werken ze aan een plan om tienduizend vierkante kilometer Sinaï woestijn te vergroenen. Maar dat is nog niet alles. Ze willen hiermee de opwarming van de aarde tegengaan. Een giga-ambitieus plan van een kleine club Nederlanders.

Het zinderend hete gebied was ooit groen

De woestijn in Egypte zindert onder een heet en droog klimaat. Er is weinig zoet water of regen, waardoor de bodem zout en uitgedroogd is. De opwarming van de aarde is hier extra goed voelbaar en maakt deze problemen steeds groter. Toch blijkt uit verschillende onderzoeken dat de Sinaï ooit een groene plek vol leven en water was.

The Weather Makers willen dat weer in ere herstellen. Dat doen ze door op grote schaal ecosystemen aan te leggen om de waterkringloop te repareren. Bomen planten is niet genoeg, zeggen ze. Een ecosysteem bestaat uit heel veel verschillende organismen, zoals planten, dieren, schimmels en bacteriën. “Als we de kracht van ecologische groei laten zien, kan het heel veel brengen en anderen inspireren om hetzelfde te doen,” zegt Bosman.

Hoe laat je het regenen in de woestijn?

De lucht boven droog en heet land, stijgt sneller en laat regendruppels niet makkelijk vallen. Als een gebied dus eenmaal een woestijn geworden is, is het uitermate lastig om het er weer te laten regenen. In de Sinaï stijgt de vochtige lucht vanuit de Middellandse zee zó hoog, dat de regen pas achter de bergen in de Indische Oceaan terechtkomt. En daar hebben ze in de woestijn weinig aan.

Een groen landschap zorgt voor meer wolken en meer regen. Planten zorgen voor schaduw, verkoeling en meer vocht. Takjes, bladeren en wortels maken de bodem rijker, waardoor het water beter vastgehouden wordt als het regent. Valt er meer regen op een gezonde bodem, dan krijgen steeds meer planten een kans om te groeien die weer voor meer water zorgen enzovoorts.

De weermakers

Maar wacht, er is meer. Als delen van de Sinaï groener, koeler en natter worden, breidt het groene gebied zich langzaam nog verder uit. Uiteindelijk komen ook de rivieren en beken terug, verwachten de ingenieurs. Omliggende regio’s profiteren ook van deze opwaartse spiraal.

The Weather Makers noemen zichzelf niet voor niets de weermakers: ze verwachten dat door al het groen de wind zal draaien van noord naar zuid en meer vochtige lucht zal brengen vanuit de Indische Oceaan naar de Sinaï. Gebieden in Noord-Afrika en het Midden-Oosten zouden hierdoor ook groener en koeler kunnen worden. En dit kan helpen om de opwarming van de aarde af te remmen.

De regen kwam terug

Er is al eerder bewezen dat het mogelijk is om grote stukken uitgedroogd land te veranderen in een Hof van Eden. Samenwerkingspartner John D. Liu is ecoloog en filmmaker en deed verslag van het herstel van het Löss Plateau in China in de documentaire Green Gold (te zien bij VPRO Tegenlicht).

Het geërodeerde gebied werd in een jaar of twintig volledig hersteld. Inwoners bouwden terrassen op berghellingen en plantten duizenden bomen en andere planten. De bodem werd beter, de luchtvochtigheid nam toe, de hitte nam af en de regen kwam terug. De natuur herstelde en het gebied werd weer groen en leefbaar.

Klaar voor stap één

Maar even terug: waar start je zo’n mega-operatie? Bij het meer van Bardawil, in het noorden van het schiereiland. De Egyptische regering heeft gevraagd aan een Belgische baggermaatschappij om het grote kustmeer, dat extreem ondiep en zout is, te herstellen. Er is nu nauwelijks nog leven te vinden.

De regering wil met het uitbaggeren van het meer de vissen en andere waterdieren terugbrengen. Daarmee kunnen ze armoede in het gebied aanpakken en zorgen voor voedselzekerheid. Als partners van de baggermaatschappij onderhandelen The Weather Makers nu met de Egyptische regering over deze eerste stap van het grotere plan. De opgegraven modder uit het meer kunnen ze goed gebruiken voor de rest van de missie: het herstel van het land.

Bagger als kickstart voor herstel

De bagger uit het meer willen ze gebruiken voor het vruchtbaar maken van het land. Het binnenland grenzend aan het meer was ooit groen. Maar door erosie van het land is de vruchtbare toplaag langzaam maar zeker in het meer terechtgekomen. “We willen die vruchtbare aarde weer uit het meer omhoog halen en terugleggen op het land,” vertelt Bosman. “Dat gaat om het verplaatsen van miljoenen kubieke meters grond. Het idee is al heel oud: denk maar aan boeren die hun sloot leegscheppen en de vruchtbare modder op het land gebruiken.”

Alleen zijn er in Egypte een paar factoren die het, zacht gezegd, wat lastiger maken. Het water en de sedimenten uit het meer zijn extreem zout en er valt nauwelijks regen in het woestijngebied. Maar The Weather Makers hebben daar iets slims op bedacht: de Eco Oasis.

Uitvinding voor ecosysteemherstel: de Eco Oasis

De Eco Oasis is een ecologische machine om water te zuiveren of te ontzouten, leven te stimuleren en meststoffen en zoet water te creëren. In een weiland net buiten ‘s-Hertogenbosch staat een prototype: een indrukwekkende kas met enorme glazen cilinders vol water uit de nabije omgeving. Door buizen stroomt het water heel langzaam van cilinder naar cilinder. Daarin worden bijzondere micro-organismen gekweekt die water kunnen zuiveren: diatomeeën, een soort algen die veel zuurstof produceren.

De diatomeeën nemen de overtollige voedingsstoffen uit het water op en vormen zelf het voedsel voor vissen, die ook in de cilinders leven. Daarnaast groeien er planten in de kas. De vruchtbare poep van de vissen kun je vervolgens gebruiken als meststof voor de planten. De verdamping die vrijkomt bij deze natuurlijke processen zorgt voor condens in de kas, dat als zoet water kan worden gewonnen. En zo heb je een ecosysteem in het klein waar elke schakel een bijdrage levert aan een volgende. Kortom: een geweldige uitvinding om overal ter wereld te kunnen inzetten.

Een explosie van leven

De Eco Oasis zorgt voor een explosie van leven, ook in ruige, droge gebieden zoals de Sinaï. Het gebruik van de cilinders in de kas van de proefopstelling kan in het groot worden toegepast in de woestijn. Het plan is om de sedimenten van de baggerwerkzaamheden aan de kust in pijpleidingen naar het te herstellen gebied te vervoeren.

In de pilot van het plan  wordt een aantal grote kassen in de woestijn geplaatst, waarin het zoute water door de Eco Oasis in ongeveer anderhalf jaar omgevormd wordt naar vruchtbare grond, zoetwater en planten die geschikt zijn om delen van de woestijn mee te vergroenen. “De kassen zijn als het ware de kraamkamers voor ecologisch herstel,” aldus Bosman.

“Hier kunnen we de kracht van de natuur laten zien”

Wat hebben ze nodig om het project tot een succes te maken? “Tien kuub sedimenten uit het meer van Bardawil,” zegt Bosman lachend. Daarmee kunnen ze onderzoek doen om aan te tonen dat hun plan kan werken. En ze willen graag starten met de eerste fase van het project: het baggerwerk in het meer van Bardawil. Dan kunnen ze tegelijkertijd pilots draaien voor het vergroenen van de woestijn. “Als we nu starten, is er na een of twee jaar al verandering te zien bij het meer,” stelt hij. Dan verbetert de waterkwaliteit, komen waterdieren terug en de draslanden rond het meer worden weer groen. “Zoom over vijftien of twintig jaar maar eens in op Google Maps, hopelijk zie je dan dat de woestijn in de Sinaï een stuk groener is dan nu. De wereld heeft dit soort projecten nodig. Hier kunnen we de kracht van de natuur laten zien.”

Dit artikel verscheen op 26 januari 2022 op Voor de Wereld van Morgen, het inspiratieplatform van ASN Bank.

Tekst: Marjolein Bezemer