Radicale omslag in groenbeheer Eindhoven “voor het behoud van de aarde”

Peter Sebregts tuinierde twee jaar geleden nog zoals ze dat in het Eindhovens groenbeheer jarenlang deden: onder het mom ‘zet het (plant)vak maar schoon’. Anders gezegd: de adviseur van de afdeling Stadsbeheer schoffelde al het onkruid weg en verwijderde alle bladeren uit de tuin. Inmiddels is hij samen met collega’s Sierk Visser (senior beheerder groen) en Jordy van den Boomen (directievoerder openbare ruimte) bezig met een missie om van Eindhoven “de groene long van Nederland te maken”. En met groen bedoelen de drie niet alleen meer planten, maar ook meer biodiversiteit, een gezonde, vitale bodem en een klimaatrobuuste stad die bestand is tegen hitte, droogte en wateroverlast.

De waarde van bladeren en groen

Met de campagne Missie Bladgoud (video) laat de gemeente zien dat ze voortaan bladeren in plantvakken laten liggen om planten te beschermen en bodemleven te stimuleren. Een gezonde bodem zorgt ervoor dat regenwater beter wordt opgenomen en dat droogte minder kans krijgt. De bladeren van gazons en verharding wordt verwerkt tot zogenaamde mulch: een voedzame bodembedekking die in het voorjaar tussen de planten wordt gestrooid. Nog een voorbeeld: verharding eruit, planten erin. In het afgelopen jaar heeft Van den Boomen het initiatief genomen met het aanpassen van trottoirs. Brede voetpaden werden smaller gemaakt om meer groen aan te planten. “In totaal hebben we daarmee een areaal van duizend vierkante meter vergroend”.

Wilde kruiden

Ook het maaibeleid paste de gemeente aan: “Veel gazons kunnen we veranderen in kruidenrijk grasland”, zegt Sebregts. De teller staat inmiddels op 350.000 vierkante meter, naast de bestaande bloeiende bermen. Door nog maar drie keer per jaar te maaien, staat het gras hoger en krijgen bloemen en kruiden de kans om te groeien. Vogels en insecten voelen zich thuis in zo’n wilde weide, regenwater kan makkelijker worden opgenomen en meer groen slaat meer CO2 op.

CO2-positief werken en andere hersteldoelen

Ecologie, duurzaamheid, social return en burgerparticipatie, dat zijn de vier pijlers waar de nieuwe contracten voor groenbeheer met aannemers voor de komende acht jaar op gericht zijn. “In de uitvraag van de contracten hebben we aannemers gevraagd om te laten zien hoe ze de aarde mooier kunnen achterlaten dan ze haar nu hebben aangetroffen”, vertelt Visser. “Die waarden waren voor ons belangrijker dan de prijs”. Ze kozen voor de aannemers Vebego Groen in samenwerking met groenbedrijf Smits en de Eindhovense sociale werkvoorziening Ergon. “We gaan met de aannemers CO2-positief werken, dan gaat het echt om herstel. We verwijderen grijs (tegels) en leggen groen aan. We gaan minder schoffelen en meer doen voor het behoud van deze mooie aarde en voor de leefbaarheid van de burger”, aldus Sebregts.

Het goede voorbeeld

Dat laatste is minstens zo belangrijk, volgens hem. Mensen moeten langzaam kunnen wennen aan een nieuwe manier van groen beheren in hun omgeving. Communicatie speelt daarin een rol, om uit te leggen waarom ze de dingen ineens anders aanpakken én om inwoners te motiveren zelf ook hun steentje bij te dragen aan een duurzame stad. “Uiteindelijk beheren wij maar 40% van de ruimte in de stad. De rest is in handen van inwoners en bedrijven. We willen graag het goede voorbeeld geven, zodat ook de overige 60% van de buitenruimte de goede kant op gaat”.

Wakker geschud

Sebregts werd zelf nog niet zo lang geleden geïnspireerd om duurzamer te werken door groenaannemer Vebego. “Die mensen ademen duurzaamheid. Ik ben op hun aanraden documentaires gaan kijken op Netflix, waarbij het besef alleen maar groter werd dat het noodzaak was om het anders te gaan doen. Daarna heb ik mijn kinderen in de ogen gekeken en dacht ik: ‘Voor jullie moet ik iets gaan doen’. Groenbeheer is een heel mooi middel om mijn steentje bij te dragen”.

Uitdagingen in verandering

Verandering gaat niet altijd zonder slag of stoot. Ook in Eindhoven ondervinden ze de nodige hobbels in het doorvoeren en laten uitvoeren van het nieuwe groenbeheer. Eigenlijk hadden ze weerstand verwacht van inwoners, maar die blijken tot nu toe verrassend enthousiast over de maatregelen om hun stad duurzamer te maken. Visser: “We krijgen nu zelfs meldingen als bladeren per ongeluk wél verwijderd zijn onder hagen”. Sebregts voegt toe: “En bij de verandering naar kruidenrijk grasland zeiden veel inwoners: ‘Hèhè, eindelijk’”.

Moeilijker was het voor de eigen collega’s bij de gemeente. Van den Boomen noemt het ecologisch maaien als voorbeeld van een moeizaam veranderproces. Sebregts beaamt dat: “We hoorden veel: vindt de burger dat wel goed? En is het cultuurhistorisch wel verantwoord? Het is een hele omslag voor de organisatie. Het maaien, maar ook het anders kijken naar beheer en onderhoud: op alle lagen van de organisatie is het een omschakeling. Ook bij het college [van burgemeester en wethouders, red.], terwijl we toch een groen college hebben. Het vraagt continu aandacht, je hebt een lange adem nodig”.

Trots op de mensen buiten

“Ik denk dat we heel trots kunnen zijn op de mensen buiten”, stelt Van den Boomen, hij doelt op de groenwerkers in de stad. “Zeker”, zegt Sebregts: “Alles wat ze jaren hebben gedaan, gaat nu bij dezelfde opdrachtgever ineens 180 graden om. Ze moeten ineens onkruid laten staan, iets maaien in plaats van schoffelen. Dat is echt een enorme omslag. Visser: “Ik vond het in het begin ook moeilijk. Kunnen we dat zomaar doen: het onkruid maar een keer per jaar wegmaaien in plaats van die boomspiegels steeds leegschoffelen? Ik heb die weerstand zelf ook wel gevoeld”.

“Je moet het zien, durven en doen”

Van den Boomen: “Het is voornamelijk doorzetten. Je merkt wel dat het vertrouwen steeds meer begint te groeien. Dat vind ik een vooruitgang”. Het meten van de effecten van de maatregelen moet helpen om de wat behoudende garde ook mee te krijgen. Visser besluit: “Je kunt heel veel doen voor de biodiversiteit, maar je moet het zien, durven en doen”.

Voor gemeentes en andere organisaties die duurzamer willen werken raden Visser, Sebregts en Van den Boomen trainingen van The Natural Step aan om de daad bij het woord te voegen.

Dit artikel verscheen op 27 januari 2023 op het klimaatportaal van de provincie Noord-Brabant.